چرا شرک قابل بخشش نیست؟

چرا شرک قابل بخشش نیست؟

شرک و کفر مانع ارتباط با منبع خیر است و فقط بر اثر کثرت گناه و قساوت قلب و محجوب شدن فطرت تحقق می یابد. از این رو خدای تعالی فرمود: «ان الله لا یغفر ان یشرک به و یغفر مادون ذلک لمن یشاء؛ به راستی که خداوند شرک به خود را نمی آمرزد و غیر آن را از هر که بخواهد می بخشد».(انعام، آیات ۴۸ و ۱۱۶)

و نیز فرمود: «ثم ازدادو کفرا لم یکن الله لیغفر لهم؛ سپس بر کفرشان افزودند و خداوند هرگز آنها را نمی آمرزد». نساء، آیه ۱۳۷)

بنابراین شرک و کفر از روی عناد آمرزیده نمی شود. چه بسیارند کسانی که ایمان قلبی و باطنی دارند ولی به علت جهل و شرک و کفر ابراز می کنند و در صورتی که حق به آنها عرضه شود خاشعانه می پذیرند. از این رو قرآن کریم می فرماید: «و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلام الله؛ اگر کسی از مشرکان به تو پناه آورد به او پناه بده تا کلام خداوند را بشنود».(توبه، آیه ۶)

بنابراین شرک و کفر از روی جهل گناهی نیست که آمرزیده نشود بلکه شرک و کفر حقیقی و قلبی که در اثر دشمنی با خدا و دین او و گناه پدید می آید آمرزش ناپذیر است. بلکه بر همه مسلمانان لازم است که مشرکان و کافران ظاهری را فراخوانده و ندای توحید ایمان را به گوششان برسانند و جهل را از آنها بزدایند، تا خدای متعال آنها را در ثواب ایمان و سایر کارهای نیک دعوت شدگان شریک گرداند.
ایمان حیات حقیقی است و کسی که دیگری را به ایمان دعوت کرده در حقیقت او را زنده کرده و به زندگی حقیقی فراخوانده است. چنان که خدای تعالی می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید خدا و رسول را پاسخ دهید وقتی شما را دعوت می کنند تا زنده گردانند».(انفال، آیه ۲۴»

شرک در قرآن:

در یک برآیند کلى از دیدگاه قرآن شرک به دو قسم اعتقادى و اخلاقى تقسیم مى‏شود امّا به یک نظر دقیق و ظریف شرک اخلاقى نیز به شرک اعتقادى بر مى‏گردد. از مجموع آیات قرآن مى‏توان نکات برجسته ذیل را در این باب شمارش کرد:
۱ـ شرک‏ورزى نشانه بى خردى است، (بقره / ۱۷۰)

۲ـ پندار وجود همانند براى خدا برخاسته از جهل و نادانى است چه اینکه براى خدا شریک و همانند پنداشتن باعلم و اندیشه صحیح ناسازگار است، (بقره / ۲۲) از این رو آیات قرآن ریشه شرک را ندانستن دانسته و مشرکان رامردمى جاهل و نادان قملداد مى‏کند، (روم / ۳۰ ـ ۳۲، یوسف / ۳۹ ـ ۴۰، بقره / ۱۱۸ و ۱۱۳)

۳- شرک علم پذیر نیست یعنی شرک معلوم واقع نمی شود چون معدوم با لذات است و چیزی که معدوم با لذات است متعلق علم قرار نمی گیرد زیرا علم یک امر وجودی است و هرگز به امر عدمی تعلق نمی گیرد. خداوند متعال در سوره لقمان آیه ۱۵ می فرماید: ((اگر پدر و مادر اصرار ورزیدند که شما شرک بورزید, به چیزی که علم ندارید از آن ها اطاعت نکنید)).

 ۴- در برخی آیات ((شک )) نیز منشا شرک دانسته شده است , (نمل / ۶۶, هود / ۶۲, ۱۱۰)

 ۵- پاره ای آیات حکایتگر این حقیقت است که مشرکان در جهل مرکب فرو رفته اند یعنی در عین اینکه جاهلند خود را عالم به حقیقت می پندارند (یس / ۶, ۹ – ۱۰, روم / ۵۹)
۶- بر اساس برخی از تفاسیر سه نوع جهل دست به دست یکدیگر داده و سرچشمه شرک و بت پرستی می گردد:

الف ) جهل نسبت به خداوند و اینکه هیچگونه همتا, شبیه و مانند نمی تواند داشته باشد.
ب ) جهل انسان به مقام خویش که برتر از همه ئ مخلوقات الهی است .
ج ) جهل به جهان طبیعت و بی ارزش بودن جمادات در برابر موجودی همچون انسان , (نگا: پیام قرآن , ج اول , صص ۸۶ – ۸۷)

 ۷- قرآن مجید دو انگیزه برای گرایش به شرک را مهم تلقی می کند:

الف ) تصور دور بودن خالق از مخلوق که خداوند متعال برای رد این انگیزه آیات متعددی نازل فرموده است : (نگا: ق / ۱۶, زمر / ۳۶, غافر / ۶۰, آل عمران / ۲۹)
ب ) تفویض تدبیر جهان به خدایان کوچکتر که برای رد آن آیاتی چون : اعراف / ۵۴, یونس / ۳۱ – ۳۲ نازل شده است .

۸- مشرکان علاوه بر آنکه در شرک خود از برهان و تعقل و دلیل سود نمی جویند, برهانی بر مدعای خود نیز اقامه نمی کنند, (مؤمنون / ۱۱۷(

۹- از دیدگاه قرآن شرک ظلمی عظیم است , (لقمان / ۱۳) زیرا با شرک مهم ترین حق و عدل یعنی عدل توحیدی از میان می رود.

 ۱۰- گاهی آیات قرآن مشرکان را همسو و همسان با کافران تلقی کرده است , (توبه / ۳۰

۱۱- علاوه بر انگیزه و دلایل معرفت شناختی در شرک مشرکان عوامل روان شناختی نیز در شرک مطرح است , عواملی چون حسادت (نسا / ۵۴) گناه (آل عمران / ۱۱۲) دشمنی با خداوند, پیامبر و دین (مدثر / ۱۱ – ۲۵) و…

۱۲- بر اساس آیات قرآن توحید شجره ی  طوبایی است که برگها و شاخه های آن , اخلاق , عبادات و طاعتهاست ولی شرک شجره خبیثه ای است که ریشه در جهنم دارد, (صافات / ۶۴ – ۶۵) که همواره آتش به بار می آورد و تمام شاخه های آن معصیت و تمام برگهای آن گناه است . این شجره ی خبیثه از جهنم سر بر می آورد و میوه ی آن اخلاق رذیله و کارهای ناپسند است . از همین رو گفته اند ممکن نیست کسی گناه کند در حالی که توحیدش , توحید ناب و خالص است چنانکه ممکن نیست کسی مطیع خدا باشد در حالی که مشرک است . در روایات آمده است که زناکار زنا نمی کند در حالی که مؤمن است و سارق دزدی نمی کند در حالی که مؤمن است

۱۳- از دیدگاه آیات روی آوردن به مظاهر شرک , زمینه ساز غفلت از یاد خداوند و ترک نماز بوده (مائده / ۹۱) و شرک به خداوند آدمی را به دلهره و هراس گرفتار می سازد (بقره / ۱۱۳(

۱۴- شرک در آیات قرآن از یک دیدگاه دو نوع است : شرک در طاعت و شرک در عبادت شرک در عبادت آن است که انسان غیر خداوند را عبادت کند و شرک در طاعت , شرکی است که آدمی ازغیر خداوند مثلا شیطان اطاعت نماید و فرمان های او را اجرا کند. آیه ((ما یؤمن اکثرهم بالله الا و هم مشرکون (یوسف / ۱۰۶) ناظر به شرک در طاعت است . یعنی برخی از مؤمنان هر چند خداوند را عبادت می کنند ولی اوامر شیطان را به کار می بندند. (نگا: المیزان , ج ۱۱, ص ۲۸۰)

۱۵- شرک دارای مراتب است . قول به تعدد خدایان شرک ظاهری است ولی مخفی تر از آن شرک اهل کتاب است که به قرآن و نبوت خاصه ایمان نیاورده اند و مخفی تر از این , شرک کسی است که علی رغم ایمان به خدا و قبول توحید به اسباب و وسائط نگاهی استقلالی دارد و از این رو به جای آنکه به مسبب الاسباب توجه کرده و به غیر خداوند دیدی واسطه ای و غیر مستقل داشته باشد, برای نوعی استقلال قائل بوده و در امور خود به آنها تکیه می کند, (نگا: المیزان , ج ۲, ص ۲۰۲ و ج ۴, ص ۳۷۱)